چشم انداز توسعه بلند مدت کلان شهر تهران که سیمای مطلوب شهر در افق و چشم انداز بیست ساله نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران برای توسعه پایدار مرکز سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و در یک کلام “ام القرای” جهان اسلام و پایتخت کشور است و به روشنی این چشم انداز مبتنی بر آرمانهای نظیر شهری با اصالت و هویت ایرانی، اسلامی بر پایه دانش، سرسبز، زیبا، شاداب و پرنشاط و سرزنده با فضاهای عمومی متنوع و گسترده و همچنین تهران شهری امن، مقام در برابر انواع آسیبها و مخاطرات و سوانح با رفاه عمومی و زیر ساختهای مناسب و کاهش نابرابریها و تامین عادلانه کلیه حقوق شهروندان و در نهایت شهری پایدار، منسجم با ساختاری مناسب جهت سکونت، فعالیت و فراغت اعلام شده است.
به درستی و بر حسب ذخیره دانایی اندیشمندان معاصر، یکی از مولفههای اصولی و قابل قبول و مورد توجه در جهت تحقق اهداف متعالی چشم انداز افق 1400، موضوع ساماندهی صنایع و مشاغل و صنوف مزاحم و آلاینده در بافت شهری و پهنه سکونت در کلان شهر تهران و انتقال آنها به مراکز مناسب می باشد که از دیر باز مطرح بوده و این مهم از اهمیت ویژهای برخوردار و مستلزم همسویی و تعامل گسترده بین شهرداری تهران و سایر مراجع ذیصلاح بویژه اصناف محترم میباشد، تا از دوباره کاری و برخی از اقدامات مغایر با دیدگاهها و قوانین برنامهریزی توسعه شهری که منجر به افزایش هزینهها و مخاطرات زیست محیطی میشود جلوگیری گردد و حسب این برنامه با تدوین اصولی استراتژی صنایع و مشاغل مزاحم با رویکرد کاهش خطر از مبدا و همچنین جلوگیری از تداخل بافتهای مسکونی با بافتها و پهنههای فعالیتهای صنعتی، صنفی و تجاری حساس جلوگیری شود.
بدیهی است در صورت اجرای اینگونه طرحهای مهم، صاحبان صنایع و مشاغل مزاحم دیدگاه روشنی نسبت به عملکرد همسو با سایر دستگاههای اجرایی درون شهر خواهند داشت و نظام دانایی و توسعه ای عناصر جدید شهری با رفع معایب و نواقص موجود با همکاری و تعامل اصناف، سازمانها و نهادهای زیربط مطابق اسناد توسعهای و در راستای اجرای مصوبات مربوطه در زمان مناسب اقدامات شایسته عملیمیگردد.
بیگمان این طرح مزایای گوناگونی داشته و دارد و از جمله آنها می توان به موارد زیر به اختصار اشاره نمود:
الف) کاهش ترافیک در بافت مرکزی شهر.
ب) امکان برقراری رابطه بهتر بین عرضه و تقاضا در کلان شهر تهران.
ج) تامین بهداشت محیط و رعایت نکات زیست محیطی.
د) امکان نوین سازی اطلاعات و در دسترسی بودن منابع اطلاعاتی اصناف و صنایع مربوطه.
هـ ) کاهش خطرات و افزایش ایمنی شهروندان در مقابل حوادث غیر مترقبه ناشی از فعالیت برخی از واحدهای صنعتی و صنفی و تجاری بویژه در خصوص مواد خطرناک و آتش زا.
و ) کاهش هزینههای ناشی از وقوع خطرات و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه های ملی.
ز) احداث اماکن تجاری، صنفی و صنعتی مقاوم و اصولی در مکانهای مناسب.
ی) عدم انتشار آلایندههای خطرناک.
یا: صرفه جویی در وقت و هزینههای شهروندان و صاحبان مشاغل.
لزوم اجرای برنامههای اصولی که منجر به تحقق اهداف مذکور گردد، از نظر مقامات شهرداری تهران با درک و انطباق قانونی و استناد به بندها و تبصرههای ذیل ماده 55 قانون شهرداریها مصوب دی ماه 1337 بویژه بند بیست آن،هر زمان بیشتر از گذشته احساس میگردید، ضمن اینکه برنامههای راهبردی مدیریت شهری در صورت اجرای موفقیت آمیز آن، به سکوی توسعه دیگر مناطق و شهرهای همجوار بر مبنای ایجاد زیر ساختهای مناسب اطلاعاتی، ارتباطی و همچنین خروج سازمانها و اصناف و صنایع مزاحم و کسب و کارهای ناهماهنگ با چشم انداز بلند مدت شهر و فراهم آوردن امکانات زیربنایی و افزایش رونق اقتصادی و ایجاد فرصت حساس شغلی مناسب برای اقشار و گروههای مختلف اقتصادی و صنفی منجر به مشارکت هر چه بیشتر مردم در حیات اقتصادی شهر و حفاظت از محیط زیست خواهد شد و در یک کلام سرمایه گذاریها را نیز افزایش خواهد داد و باعث رونق و آبادانی سایر نقاط میشود.
همانطور که اشاره شد یکی از وظایف مهم و اصلی مدیریت شهری حفظ ایمنی و سلامت تَن و روح و روان شهروندان گرامی میباشد و قانون گذار در بند بیست ماده 55 ذیل وظایف شهرداری آورده است: به منظور جلوگیری از ایجاد و تاسیس کلیه اماکن که به نحوی از انحاء موجب بروز مزاحمت و ایجاد خطر برای ساکنین شهر مینمایند و یا اینکه اصول بهداشت در شهر رعایت نگردد و … شهردای مکلف است از تاسیس و یا ادامه فعالیت آنها جلوگیری کند.
اگر چه قانون شهرداری ها مصوب دیماه 1337 شمسی بوده و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی اقداماتی در خصوص انتقال صنایع و اصناف مزاحم به اطراف شهر تهران صورت گرفته بود ولی همگان تصدیق میکنند که این مهم چندان جدی و اثرگذار نبوده و لذا بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی از همان سالهای اولیه پیروزی، برنامه پروژه انتقال صنایع و فعالیتهای اصناف و مشاغل مزاحم شروع، بطوریکه در ابتدای دهه شصت شمسی با انتقال شرکتهای مسافربری برون شهری از محدوده بافت مرکزی شهر تهران به ترمینال احداث شده در جنوب تهران انجام و حتی برای تاکید بر این حرکت و روند، نماز جمعه یک هفته تهران در محل جدید برگزار گردید و بدنبال آن انتقال صنف میوه و تره بار و کورههای آجرپزی در جنوب شهر اجرایی گردید، اگر چه هر حرکت جدید باعث بروز مخالفتهایی از سوی افراد ذی نفوذ میگردد ولی تلاش و جدیت شهرداری و تاکید و همکاری سایر مقامات کشور این برنامه را اجرایی نمود.
بعد از اجرای موفقیت آمیز انتقال چند صنف بزرگ و مهم به خارج از بافت و پهنه سکونت شهر تهران و مشاهده آثار و نتایج بسیار درخشان آن در دهه شصت شمسی که بی گمان یکی از بهترین اقدامات شهرداری تهران تلقی شده است، اینک در دهه هفتاد نوبت به سایر صنوف و از جمله صنف محترم فروشندگان چوب و تخته و … گردید تا آنان نیز رخت هجرت به مکان جدید را پوشیده و خود را آماده این سفر تاریخی کنند، اگر چه برخی از اعضای محترم این صنف همانند سایر اصناف و صنایع که چوب انتقالی به آنان نواخته شد، با این جابجاییها و انجام تغییرات مخالفت نموده و اکنون نیز بعد از گذشت بیش از دو دهه و تحقق برنامههای اصولی و افزایش سرمایه های موجود در شهرک و محل جدید هنوز راضی به این نقل و انتقال نمیباشند و همچنان بر نظریه خود پافشاری میکنند و یکی از مشکلات اتحادیه و هئیت امنای این صنف اعتراضات این دست از همکارانشان میباشد.
معمولا شهرکهای صنفی، صنعتی و تخصصی بویژه برای اصناف و همچنین ساماندهی نظام تجاری شهرها با استفاده از ظرفیتهای قانونی طرحهای جامع و تفضیلی شهری و هماهنگی شهرداریها و وزارت راه و شهرسازی و سایر سازمانها و نهادهای مرتبط تحقق مییابد و با توجه به آنچه که در فصول پیشن این گزارش تقدیم گردید، موضوع انتقال برخی از اصناف از جمله اعضای محترم صنف چوب، تخته و … از ابتدای دهه هفتاد شمسی آغاز و این مسئولیت بعهده شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، از واحدهای زیر نظر معاونت خدمات شهری شهرداری تهران واگذاری گردید تا مدیران این شرکت با هماهنگی اتحادیه های مورد نظر و سایر دستگاهها و نهادهای مرتبط به محل مناسبی نقل مکان نمایند و از این رو دهها جلسه مشترک با آنها برگزار و در نهایت مقرر گردید که اعضای محترم حداقل شش اتحادیه صنفی و خدماتی که از بعد سخت افزاری در پیرامون و حوزه ساختمان و مسکن در شهر تهران و شهر ری فعالیت دارند، از جمله اتحادیههای فروشندگان چوب و تخته و … و همچنین درودگران، آلومینیوم کاران، آهن کاران ساختمانی، فلزتراشان و ماشین سازان شاغل در کلان شهر تهران و از آن جمله شهر ری به محل جدید نقل مکان نمایند.
هماهنگی نسبتا مناسب نهادهای خدماتی، اجتماعی شهرداری تهران و دولت وقت و بویژه وزارت جهاد کشاورزی و سایر دستگاههای اجرایی در خصوص شناسایی محل مناسب، بویژه آیتمها و پارامترهایی که در این نقل و انتقال موثر بوده باشند و توجه به همه عوامل موثر، بویژه نزدیکی به شهر تهران و برخورداری از دسترسهای مناسب و وجود خدمات گوناگون و از همه مهمتر موضوع تملک و مالکیت زمین مورد نظر و از جمله شرایط جغرافیایی و توپوگرافی محل همه و همه با دقت بررسی و سرانجام قطعه زمینی به مساحت حدود 240 هکتار در کیلومتر پانزده بزرگراه امام رضا (ع) یا جاده معروف خاوران و در ضلع شمال این بزرگراه انتخاب گردید.
خوشبختانه محل مورد نظر از اراضی منابع طبیعی و متعلق به دولت و جز حریم شهرداری منطقه پانزده تهران محسوب، بطوریکه روستای “لپه زنگ” در غرب آن و روستای “توتک” در شمال آن واقع شده و از بعد نام گذاری این شهرک صنفی و خدماتی چندان مشکلی بوجود نیامده و نام نیک شهرک صنفی و خدماتی خاوران برای آن انتخاب گردید.
شرکت ساماندهی با هماهنگی سایر اتحادیهها و صنوف مرتبط موضوع جایگزینی هر یک ازاتحادیهها را به سرعت عملی نموده و نسبت به تعیین حدود و میزان اراضی تخصیصی به هر یک از شش صنف اشاره شده اقدام بطوریکه در عکسهای موجود جانمایی هر یک از اتخادیهها و صنوف مذکور مشخص و معلوم است.
با توجه به اینکه زمین مورد نظر در دامنه کوه و تپه ماهورهای نه چندان بلند قرار داشته، لذا بر این پایه عملیات نقشه برداری و برداشت وضع موجود و همچنین پلان کلی مجموعه و سپس تفکیک و جانمایی محل استقرار واحدهای مورد نظر و همچنین تخصیص اراضی به هر یک از اتحادیه ها توسط شرکت ساماندهی بخوبی صورت گرفته است.
با اولین نگاه چه به پلان موقعیت استقرار هر یک از اتحادیه های اشاره شده و آنگاه بازدید میدانی از محل به روشنی مشهود است که بنا بر دلایل عدیده خوشبختانه محل و زمینهای واگذاری به اتحادیه و صنف محترم چوب و تخته از جهات گوناگون نسبت به سایر صنوف و اتحادیههای مستقر در شهرک برتری فاحشی داشته و مزیتهای عدیدهای دارد، بویژه آنکه علاوه بر چهل هکتار زمین منظور شده برای این صنف حدود 14 هکتار نیز در دامنه کوه نه چندان مرتفع واگذار شده و فضای سبز مناسبی ایجاد و بی شک برای برنامههای آینده میتوان در خصوص ساماندهی و نوسازی این محل و ایجاد فضاهای متناسب با مسائل زیست محیطی و تفریحی و ارتقاء نگاه و خط آسمان ساکنین شهرک و فعالین اقتصادی گامهای اصولی انجام داد و ان شاء ا… در بخشهای بعدی این گزارش در این خصوص بیشتر بدان اشاره خواهیم کرد.
به درستی یکی از اقدامات اصولی و شایسته و جداً قابل تقدیر اعضای محترم هئیت مدیره اتحادیه صنف چوب و تخته، موضوع انتخاب هئیت امنای اولیه است که بسیار بجا و مناسب، تعدادی از اعضای متعهد ، صدیق، کاردان و برجسته را برگزیدند و به منظور اجرای این پروژه حساس و سنگین، بار مسئولیت اجراء را به دوش آنان قرار دادهاند تا آن عزیزان با هماهنگی سایر نهادها و سازمانها و همچنین سایر اتحادیههای همجوار و شرکت ساماندهی شهرداری تهران این مهم را از صفر تا صد آن پیگیری و اجرای نمایند و بیشک نتایج درخشان و عملکرد در خور تحسین آنان که از جمله از عناصر خدوم و شناخته شده و متعهد این صنف بودهاند بطوریکه فعالیتهای موفق آمیز آنان و ادامه آن روند توسط هئیت امنای فعلی و استمرار و تداوم حرکت نوین، بدون دریافت هیچگونه کمک مالی و اقتصادی از دولت و با پشتوانه بخش خصوصی و اعضای محترم صنف، موفق به اجرای چنین پروژه مهمی شدهاند که ارزش افزوده ایجاد شده برای کلیه اعضای مشارکت کننده در این طرح میلیاردها ریال است و ان شاء ا… در بخشهای بعدی مفصلا بدان اشاره خواهیم کرد ولی این نکته اثبات نموده که واگذاری مسئولیت ها به بخش خصوصی چقدر میتواند موثر باشد زیرا متاسفانه دولتها با در اختیار داشتن تمامی منابع و قدرتها در بستر سازی اقتصادی و توسعه و پیشرفت کشور چندان موفق نبودهاند و لذا بهتر آن است که نهاد دولت با توجه به تجربیات تلخ گذشته و همچنین روشها و رویکردهای مشابه اقدام هئیت امنای چوب و تخته و … با واگذاری مسئولیتهای خویش و به بخش خصوصی در جایگاه واقعی خود قرار گرفته و دولت فقط همان نقش حاکمیتی خود را در بهینه سازی ظرفیتهای کشور اعمال نماید.
خوشبختانه درایت و خوش فکری و داشتن سوابق نیک هئیت امنای محترم از جمله بزرگوارانی که به عالم ناز هجرت نمودهاند از جمله حاج آقا کمال رخ صفت و حاج آقا جعفر مسجدی، باعث شد که آنان گام نخست را اصولی و محکم و با برنامه برداشته و با هماهنگی شرکت ساماندهی و سایر دستگاههای ذیربط برای مطالعات فازهای سه گانه یک پروژه فنی، در سال 1374 قرارداد مناسبی با شرکت مهندسین مشاور “رای فن” منعقد و آن مشاور ظرف مدت مقرر مطالعات اولیه و همچنین نقشههای اجرایی و محاسبات مربوط و حتی برآوردهای اولیه پروژه را انجام و الحمد ا… جانمایی بلوکهای هشتگانه بیانگر موفقیت آنان در انجام این پروژه میباشد بطوریکه در نقشههای موجود در این گزارش هر یک از فازها مشهود است.اگر چه بارها از توان بالقوه بخش خصوصی در تحرک بخشیدن به اقتصاد کشور مطالب زیادی شنیدهایم و گفته شده که دولتها تاجران موفقی نمیباشند و اینکه اتحادیه صنف چوب و تخته و همچنین هئیت امنای آن بعد از تحویل زمین و همزمان با تهیه نقشههای اجرایی در موضوع مشارکت همه جانبه یکان، یکان اعضای محترم صنف خود جلسات مکرری برگزار و نسبت به اقناع تک تک آنان موفق و با جذب سرمایههای اندک و تدریجی اعضای خودگامهای موثر و مناسبی برداشتهاند بطوریکه در سالهای میانی دهه هفتاد شمسی هر یک از اعضای صنف به تناسب توانایی مالی و ظرفیت و فضای مورد نیاز خود اقدام به ثبت نام در این پروژه مهم نموده و مشارکت فعال و جدی داشتهاند و الحق جذب و قانع نمودن افراد برای انتقال کسب و پیشه خود، آنهم به فضای ناشناخته بسیار پروسه دشواری است.از آنجا که هر واحد صنفی و توزیعی و تولیدی به تناسب نوع حرفه و پیشینه و شغل خویش نیاز به فضای خاص با مهندسی و معماری استاندارد آن حرفه دارد و خوشبختانه با دقت و ظرافت موجود این مهم در طرح اولیه توسط مهندسین مشاور بخوبی دیده شده بطوریکه علاوه بر واحدهای اختصاصی برای هر یک از اعضاء چندین واحد اشتراکی تحت عنوان انبارهای مناسب در طرح دیده شده است تا کالاهای افراد در فضای مناسب دپو و نگهداری گردند، اگر چه در خصوص فضاها و اماکن جانبی از جمله رفاهی، خدماتی، ورزشی، فروشگاهی، مذهبی ، فرهنگی، انتظامی، بهداشتی، درمانی و تفریحی و غیره هنوز جای کار و توجه دارد و ان شاء ا… در قسمت بعدی بیشتر به این موارد اشاره خواهد